Van penseel tot robot: keramiekschilderen door de eeuwen heen

Ambachtelijk gemaakt Delfts blauw is niet meer weg te denken uit onze interieurs en ook hedendaagse designers werken graag met dit traditionele materiaal. Toch staat het ambacht van de keramiekschilder onder druk. Vakmensen zijn maar moeilijk te vinden. Het duurt namelijk lang voordat je alle ins-en-outs van het schilderen onder de knie hebt. De tentoonstelling ‘Delfts blauw: ode aan het ambacht. Maken en vernieuwen’ vertelt over het maken van Delfts blauw bij De Porceleyne Fles of Royal Delft en hoe dit in relatie staat tot de makers van vandaag. Want wat betekent het eigenlijk om al meer dan 370 jaar ambachtelijke producten te maken? In dit blog gaan we kort in op het beschilderen van Delfts blauw.

Eerste inspiratiebron

Voor het beschilderen van Delfts aardewerk heb je veel oefening en ervaring nodig. Schilders worden intern getraind om de typische Delfts blauwe versieringen te leren kennen en maken. Veel van de traditionele beschilderingen stammen zelfs al uit de zeventiende eeuw. Van oorsprong zijn de typisch Delftse decoraties namelijk een soort kopieën van de beschilderingen op Chinees porselein. Dit materiaal was in de 17de eeuw heel populair en werd toen geïmporteerd door de Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), dat het via Indonesië van Chinese handelslieden inkocht. De Delftse keramiekindustrie bleef niet achter en gebruikte de beschilderingen als inspiratiebron voor haar eigen vazen, borden en voorwerpen. En dat is nog steeds zichtbaar in de decoraties van vandaag de dag.

Hoe het werkt

Met speciale dunne penselen wordt de vloeibare kobaltverf op het eenmaal gebakken keramiek (biscuit) aangebracht. Foutjes kunnen niet uitgegumd worden en leiden dus tot twee mogelijkheden: een creatieve oplossing of het opnieuw beginnen. Het beschilderen vraagt daarom om veel concentratie. Delfts blauw wordt geschilderd met de grondstof kobalt. Als kobalt als verf wordt opgebracht is het zwart. Tijdens het bakken verandert de stof vanwege verhitting en toename van zuurstof en wordt de verf blauw. Een voordeel van kobalt is dat het op dezelfde hoge temperatuur als keramiek gebakken kan worden.

De toekomst

Er wordt natuurlijk altijd gezocht naar alternatieven voor werk dat door mensen wordt gedaan. Robots en Artificial Intelligence (AI) zijn hier voorbeelden van. Zo is er een testversie van een schilderrobot ontwikkeld door een medewerker van Royal Delft in samenwerking met de TU Delft en wordt er geëxperimenteerd met de verschillende AI-technologieën. Op dit moment wordt de schilderrobot nog niet gebruikt bij Royal Delft en zijn er ook nog geen voorwerpen in productie die niet zijn ontworpen door een mens, maar door bijvoorbeeld een computerprogramma. Nu worden er – net als in de 17de eeuw – gewoon nog mensen opgeleid als traditioneel schilder en kunnen we hun kleine kunstwerkjes bewonderen op het prachtige Delfts aardewerk.